امید رضایی
چکیده
در مشهد، سلسلههای مختلفی از ساداتِ باسابقه زندگی میکردند که به مرحله اجتهاد رسیده بودند. منابع رجالی حاکی از این است، تعدادی از علمای مشهد که تحصیلات دینی را در این شهر آغاز و برای ادامه تحصیل به اصفهان ...
بیشتر
در مشهد، سلسلههای مختلفی از ساداتِ باسابقه زندگی میکردند که به مرحله اجتهاد رسیده بودند. منابع رجالی حاکی از این است، تعدادی از علمای مشهد که تحصیلات دینی را در این شهر آغاز و برای ادامه تحصیل به اصفهان و عتبات عالیات سفر کرده بودند، پس از مراجعت، همانند مجتهدان معروف دورة قاجار مورد رجوع مردم قرار داشتند. هدف از پژوهش حاضر، انتشار تصویری و نسخة مصحح اسناد مشهد در دورة قاجار است که چشمانداز نسبتاً قابلقبولی برای مطالعات سندشناسی در این شهر فراهم آورده است. موضوع این است که آیا بر پایه این اسناد میتوان زمان تقریبی ثبتاسناد در مشهد و سبکی خاص در سندنویسی این شهر مطرح نمود؟ این نوشتار با استناد به منابع دستاولِ آرشیوی و کتابخانهای بهصورت توصیفی-تحلیلی نگارش یافته است. یافتهها و نتایج پژوهش بیانگر جایگاه ممتاز خاندان میرزا معصوم رضوی در تصدیق منحصربهفرد و ثبتِ اسنادِ شرعی مشهد در دورة قاجار است. این نوشتار نقش سلسلة سادات رضوی در تصدیق و ثبتاسناد مشهد در دورة قاجار، خصوصاً پیدایش سجلنویسی دوگانه و پیشقدمی سلسلهای از سادات رضوی را بررسی میکند. این علما مجتهدان عمدتاً تحصیلات خود را در مشهد انجام و برای تکمیل آن به عتبات عالیات یا اصفهان مهاجرت کرده بودند. این افراد سجلاتشان را در انتهای حاشیه راست و عمود بر بدنه (نوشته اصلی) سند مینوشتند. آنان به این کار اکتفا نکردند و شگرد سجل دوگانه را ابداع کردند. افراد معینی از سلسله که متصدی امور شرعی بودند در سمت چپ سجلشان، جملاتی فشرده، حداقل دو الی چهار کلمهای، عمدتاً به زبان عربی مینوشتند. نشانههایی وجود دارد که آشکار میسازد در 1280ق. میرزا احمد رضوی رَویّة ثبتِ اسنادِ شرعی در محکمة خود را معمول ساخت.