نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد، گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

ایجاد رفاه اجتماعی و تأسیس مراکز مرتبط با آن، ازجمله دغدغه­های جوامع بشری در گذر تاریخ است و به همین جهت در شرایط و بسترهای مهیا و با انگیزه­های مختلف حکومت­ها، دولتمردان، رهبران مذهبی و خیرخواهان نسبت به آن اهتمام نشان داده­اند. یکی از تجربیات مهم و متقدم تاریخی ایرانیان در این مورد را می‌توان در تأسیس و اداره دارالعجزه­ها یا نوانخانه­ها یافت. موضوع پژوهش حاضر چگونگی تأسیس و عملکرد نوانخانه بیرجند در اواخر عصر قاجار تا اوایل انقلاب اسلامی است و هدفِ آن شناساندن ثمرات تلاش خیرخواهانه حدود هفت دهه برای ایجاد و نگهداری این مرکز خیریه است. این پژوهش درصدد است با استفاده از شیوه توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانه­ای و گردآوری اخبار و شواهد تاریخی ازجمله اسناد، منابع و تحقیقات میدانی به این پرسش­ها پاسخ دهد که چرا و چگونه در یک برهه زمانی خاص در بیرجند نوانخانه تأسیس شد و منابع مالی آن از کجا تأمین و چه افرادی در آن سکونت داشتند؟ یافته­ها نشان می‌دهد که چگونه مجموعه‌ای از زمینه‌های سیاسی-اداری، اجتماعی-مذهبی و انگیزه‌های فردی امکان پیدایش و ادامه کار یک مرکز مرتبط با امور خیریه در جامعه را رقم زد و با وجود تغییرات سیاسی و اجتماعی در طی چند دهه توانست به حیات خود ادامه دهد و کارکردهای اجتماعی مفیدی را در جامعه آن روز ارائه و به مرکزی موردتوجه در جنوب خراسان و منطقه قائنات و بیرجند مبدل شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Birjand Hospice (The historical experience of charity in contemporary Iran)

نویسنده [English]

  • maryam valipour

MA, Department of History, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Providing social welfare and establishing related centers have been among the main concerns of human societies throughout history. Therefore, different governments, statesmen, religious leaders, and benefactors with various intentions have endeavored to provide them. One of the most significant and pioneering experiences of Iranians in this regard is the establishment and administration of hospices or nursing homes. The study focused on the establishment and function of Birjand hospice from the late Qajar era to the beginning of the Islamic Revolution. It aimed to reveal the results of the benevolent endeavors of seven decades for maintaining this charity center. Using a descriptive-analytical method, library resources, news and historical evidence including documents, sources and field research, the study tried to see that why and how Birjand hospice was established, what financial resources were used, and who lived there. The results showed that a set of sociopolitical, administrative, religious and individual motivations resulted in the establishment of the charity center.  Despite the political and social changes throughout the decades, the center survived and provided useful social services in society and become crucial in South Khorasan, Qaenat and Birjand region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Hocepice
  • Birjand
  • Endowment
  • Municipality
  • The Poor
  • The Disabled
  • Education
 
منابع
آیتی، ابوالحسن. (1376ش). خاطراتی از بیرجند و رویدادهای سیاسی. بی‌جا: موفق.
حائری یزدی، محمدحسن. (1380ش). وقف در فقه اسلامی. مشهد: آستان قدس رضوی.
درکتانیان، غلامرضا. (1385ش). «دارالعجزه و دارالتربیه تبریز». پیام بهارستان. (شماره 62)، 76-68.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377ش). لغت‌نامه دهخدا. ج11. تهران: دانشگاه تهران.
سوزنچی، علی. (1387ش). «شرح‌حال و زندگی محمدولی اسدی». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. بجنورد: دانشگاه آزاد اسلامی.
منصف، محمدعلی. (1354ش). شوکت الملک علم. تهران: امیرکبیر.
اسناد
اسناد شهرداری بیرجند
17342،11908، 10514، 9897، 6484، 6471، 5855، 2334.
ساکماق (سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی)
74515، 74439،74217 ،74191، 70822، 8367، 54969، 7948،7541، 7421، 5455.
نشریات
آزادی. (1319ش). سال 17-15. شماره 2018.
بهار. (1337ق). سال 2. شماره 42.
چمن. (1335ق). سال 2. شماره 57.
دادگستران. (1323ش). سال 1. شماره 4.
مصاحبه
خلیرانی، اشرف. (1388ش). آشپز نوانخانه.65سال، منزل شخصی، بیرجند.
غنی، کاظم. (1388ش). شهردار بیرجند در سال‌های 1349ش. تا 1353ش، 71 سال. خیابان مدرس، بیرجند.
خزاعی، محمد. (1388ش). مسئول بهزیستی بیرجند. 50 سال. اداره بهزیستی بیرجند.
سالک، محمدتقی. (1388ش). فرهنگی بازنشسته. 60 سال. اداره اوقاف، مشهد.
حسینی، علی. (1388ش). فرهنگی بازنشسته. 60 سال. مشهد.
براتی، حسین. (1388ش). مسئول امور اداری شهرداری بیرجند. 55 سال. شهرداری بیرجند.