نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سمیه بختیاری

دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی. نویسنده و محقق

چکیده

مصطفی قلی‌خان فراش‌باشی به مدت بیش از دو دهه در دربار ظل‌السلطان خدمت ‌کرده است. وی به عنوان فراش‌باشی ظل‌السلطان، مسئول برقراری نظم و امنیت در اصفهان و دیگر ولایات تحت حاکمیت ظل‌السلطان بوده است. همچنین او کارگزار اجرایی و مباشر طرح‌های عمرانی اصفهان بود. او در کارنامه عملکردش ساخت سربازخانه ناصری و بازسازی و مرمت سربازخانه فتح‌آباد، چهارحوض و میدان مشق نقش‌جهان را در کنار مرمت و بازسازی عمارت‌ها، پل‌ها و کاروانسراهای اصفهان دارد. او همانند برخی از صاحب‌منصبان دربار اصفهان، نائب‌الحکومه ولایت‌های خوانسار، کمره، برزرودجی، سمیرم، نجف‌آباد، اسفرجان، قمشه و جوی‌آباد و مؤدی مالیاتی جولاهه و برزرود بود که اسناد و نسخه‌های خطی برخی از آن‌ها باقی مانده است. مهمترین نسخه خطی بدست آمده از مصطفی قلی‌خان، کتابچه مخارج بنایی سربازخانه و سایر عمارات است که در سال 1303-1304ق تهیه شده است. بر اساس این نسخه، مصطفی قلی‌خان در کنار ساخت بنای باشکوه سربازخانه ناصری، ده‌ها عملیات عمرانی در سطح اصفهان انجام داده است.
شناساندن مصطفی قلی‌خان فراش‌باشی به عنوان یکی از صاحب‌منصبان دارالسلطنه اصفهان و معرفی و تحلیل محتوای برخی از اسناد و نسخه‌های خطی مربوط به او مورد نظر این مقاله می باشد
پژوهش حاضر به روش تحلیل تاریخی و با رویکرد توصیفی و تحلیلی بر اساس نسخه‌های خطی، اسناد آرشیوی، مطبوعات و منابع کتابخانه‌ای نگاشته شده است.

کلیدواژه‌ها

• مصطفی قلی‌خان
• ظل‌السلطان
• فراش‌باشی
• اصفهان
• عراق
• قاجار

عنوان مقاله [English]

Mostafā Qoli Khān, Farrāshbāshi of Zell-e Soltān in the mirror of documents and manuscript

نویسنده [English]

• Somayeh Bakhtiari

Ph.D in History of Islamic Iran. Author and Researcher

چکیده [English]

Objective: Introducing Mostafā Qoli Khān Farrāshbāshi as one of the officials of Dār al-Saltaneh of Isfahan and introducing and analyzing the content of some documents and manuscripts related to him.
Methods: The present study was conducted through historical analysis with a descriptive-analytical approach based on manuscript sources, archived documents, journals, and library sources.
Results and Conclusion: This article tries to answer the question: Who was Mostafā Qoli Khān Farrāshbāshi? What was his social status in Dār al-Saltaneh of Isfahan, and how are the documents and manuscripts about him? Mostafā Qoli Khān was from the Noor family of Mazandaran. He played a significant role in implementing the construction projects of Zell-e Soltān. Most of the documents obtained from the political life of Mostafā Qoli Khān are financial documents and booklets. Mostafā Qoli Khān Farrāshbāshi has served in Zell-e Soltān's court for more than two decades. He was responsible for establishing order and security in Isfahan and other provinces under the rule of Zell-e Soltān. Also, he was the executive contractor and manager of construction projects in Isfahan. In his performance record, he has the construction of the Nāseri Garrison and the renovation and restoration of the Fathiyeh Garrison, Chāhār Howz, and Mashakh Square in Naqsh-e Jahān Square, along with the repair and restoration of Chehel Sotun palace, RakibKhāneh, Kaj Mansion, Haft Dast palace, Mokhles Caravanserai, Chāhār Howz Caravanserai, Takiyeh Dowlat, Imāmzādeh Ahmad, as well as gravel pavement of Chāhār Baqh Street. Also, he repairs on Sio Seh Pol, Khāju, and Mārnān bridges. Like some of the officials of the Isfahan court, he was the deputy governor of the provinces of Khānsār, Kamareh, Abarquh, Semirom, Najafābād, Dehāqān, Barzrud, Mobārakeh of Lenjān, KermānShāhān, and Iraq. Also, he served as steward and tax officer of Julāheh and Barzrud villages, some of which documents and manuscripts have survived. The most critical manuscript obtained from Mostafā Qoli Khān is the manuscript of Ketābcheh Makhārej-e Bannāii Sarbāzkhāneh va Sāyer-e ʽemārāt, which was prepared in 1885-1886 AD. According to this version, Mostafā Qoli Khān has done dozens of civil works in Isfahan, along with the construction of the magnificent building of Naseri Barracks

کلیدواژه‌ها [English]

• Mostafā Qoli Khān
• Zell-e Soltān
• Farrāshbāshi
• Isfahan
• Qajar