نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
کارشناس‌ارشد ایران‌شناسی، مدیر پژوهشی پژوهشکده ثامن و کارشناس پژوهش سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد، ایران
چکیده
مشهد مقدس از جمله شهرهای تاریخی ایران محسوب می‌شود که بهواسطه وجود یک مکان مقدس شکل گرفته است. با وجود اسناد مکتوب بسیاری که به توصیف این شهر پرداختهاند، اما تا به حال، مرز و ساختار محلات تاریخی شهر مشهد معرفی نشده است. در این پژوهش که از نظر هدف کاربردی و به روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته، بهصورت موردی یکی از اسنادِ کاخ گلستان بررسی و در پی پاسخ به این پرسش است که ریخت‌شناسی محلات تاریخی شهر مشهد در دوره قاجار، بر اساس نقشه کلنل جولیس دالمج چگونه بوده است؟ یافته های پژوهش مشخص می‌نماید که نظام اداره شهر مشهد بر اساس شش محله اصلی شکل‌گرفته و هرکدام از محلات بر اساس ویژگیهای مکانی و ساکنان، دارای ساختارها و اماکن خدماتی و زیارتی متفاوتی بوده‌اند که بر اساس میزان دسترسی به فضای زیارتی مرکزی شهر و وجود دروازههای شهر بوده است. وجود بیشترین کاروانسراها در محلات پایین‌خیابان، سرشور و نوغان، به وجود جریان بیشتر زیارت در این محلات اشاره دارد. همچنین، بیشترین فراوانی فضاهای خدمات شهری و قراولخانه در محله سراب است که حکایت از اعیاننشینی این محله دارد. محله عیدگاه بهواسطه بیشترین فراوانی مسجد و تکایا، مذهبیترین محله شهر و جریان آموزش بیشتر در بافت مرکزی و محلات سراب و نوغان جریان داشته است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Morphology of Historical Neighborhoods of Mashhad in Qajar Period (Using Colonel Julius Delmage’s Map)
نویسنده [English]
- vahid tavassoli
MA in Iran Studies, Expert in Samen Research Center, Mashhad, Iran
چکیده [English]
Mashhad is one of the historical cities of Iran, formed based on the existence of a holy place. Several written documents have described Mashhad, but so far, no study can be found that has described the boundaries and structure of its historical neighborhoods. Applying a descriptive-analytical method, this applied research explored a document from Golestan Palace as a case. It tried to answer the question: How was the morphology of Mashhad’s historical neighborhoods in the Qajar period, based on Colonel Julius Delmage’s map? The results showed that the administration system of Mashhad was based on six major neighborhoods. Every neighborhood, based on spatial features and residents, had different structures and different service pilgrimage spaces. All of these have been formed based on their accessibility to the central pilgrimage space of Mashhad and its gates. The formation of most caravanserais in the Paein Khiaban, Sarshour, and Noghan neighborhoods indicates more pilgrimages in them. Moreover, most of urban service spaces and guard places had been located in Sarab neighborhood, indicating that this neighborhood was the resident of the nobles. Eidgah neighborhood is considered the most religious neighborhood of Mashhad as it embraces more mosques and tekyehs, while the central part of the city and Sarab and Noghan neighborhoods are more famous for education.
کلیدواژه‌ها [English]
- Historical Neighborhoods
- Qajar Period
- Mashhad
- Religion
- Noghab
)