نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
چکیده
مشهد از اواسط دوره قاجار به خاطر ارتقای موقعیت تجاری داخلی و خارجی به شهری مهاجرپذیر تبدیل شد که تجارِ قفقازی، آذربایجانی، یزدی، اصفهانی و تهرانی روانه این شهر شدند، چنانکه بزرگ‌ترین تجار و ملکالتجارهای مشهد از مهاجران بودند. یکی از این مهاجران آقابزرگ تاجر طهرانی بود که در 1291ق. وارد مشهد و دو نسل بعد این خانواده، تجارتخانه طهرانی را اداره کردند. حاجی آقابزرگ، حاج عبدالحسین، میرزا محمد دانش بزرگنیا و علی صدرالتجار رجال مهم این خانواده از چهرههای اثرگذار اقتصادی مشهد بودند که به مدت هفتاد سال در حوزههای مختلف فعالیت داشتند. این پژوهش درصدد است نشان دهد خانواده طهرانی در چه حوزههای اقتصادی فعالیت و چه نقشی و جایگاه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در این مشهد داشتند؟ یافته‌ها حاکی از آن است که خانواده طهرانی فعالیت خود را در خراسان از اجاره معادن فیروزه شروع و سپس به ملاکی گرایش پیدا کردند. همچنین به تجارت خارجی و صادرات تریاک مشغول بودند و در دوره پهلوی به اجارهداری مستغلات شهری و تولید کمپوت پرداختند. در این بین، به‌واسطۀ اجارهداری، در ارتباط با آستان قدس رضوی و تحولات آن بودند، اما بعد از واقعه گوهرشاد بخش مهمی از املاکشان را فروختند و به تهران کوچ کردند. نسل جدید این خانواده علاوه بر فعالیت سیاسی، با پشتوانه مالی وارد حوزه فرهنگی نظیر انتشار نشریه و آموزش نوین شدند. این پژوهش با تکیه‌بر اسناد آستان قدس ضوی، اسناد ملی و وزارت امور خارجه به شکل توصیفی- تحلیلی سامان یافته است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Investigating the Socio-Political and Cultural Activities of the Family of Agha Bozorg Tehrani in Mashhad in Qajar and Pahlavi Periods
نویسنده [English]
- Ali Najafzadeh
PhD Candidate in History of Islamic Iran, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]
Mashhad has been an immigrant friendly city since the middle of the Qajar era because of its high status in terms of foreign and domestic trading. Therefore, the most powerful merchants and property owners of Mashhad were immigrants, as many Caucasian, Azerbaijani, Yazdi, Isfahani and Tehrani merchants moved to the city. One of the great immigrants was Agha Bozorg, a Tehrani merchant, who moved to Mashhad in 1291 AH. Two generations of his family administered Tehrani Tejaratkhaneh (trading house). Haji Agha Bozorg, Haj Abd al-Hossein, Mirza Mohammad Danesh Bozorgnia, and Ali Sadr al-Ttojjar were the most important influencing, trading personalities of Mashhad who were active in various fields over 70 years. The study tried to see and explicate what economic arena, Tehrani family were active in, and their sociopolitical and economical role and status in Mashhad. The results indicate that Tehrani family started with renting Turquoise mines and then shifted to landholding. They were also active in foreign trade and exporting opium. They turned to leasehold of urban properties and producing compote. Due to doing business in leasehold, they were in contact with Astan Quds Razavi and its developments, but after the Goharshad incident, they sold a huge portion of their properties and moved to Tehran. The new generation of this family, in addition to political activities, having financial support engaged in cultural fields such as publishing periodicals and modern education. Taking a descriptive-analytical method, this study used the archived documents of Astan Quds Razavi, national documentary center, and those of the Ministry of Foreign Affairs.
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: Mashhad
- Agha Bozorg Tehrani
- Abd al-Hossein Tehrani
- Bozorgnia
- Sadr al-Tojjar
)