پژوهشنامه مطالعات اسنادی و آرشیوی

مقاله پژوهشی

بررسی رویکرد سه نسل از فرزندان میرزا معصوم رضوی در مواجهه با اسناد شرعی: از استمرار سبک سجل‌دوگانه تا ثبتِ ‌اسنادِ شرعی در مشهدِ دورة قاجار

امید رضایی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، صفحه 6-26

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155299

چکیده

در مشهد، سلسله‌های مختلفی از ساداتِ باسابقه زندگی می‌کردند که به مرحله اجتهاد رسیده بودند. منابع رجالی حاکی از این است، تعدادی از علمای مشهد که تحصیلات دینی را در این شهر آغاز و برای ادامه تحصیل به اصفهان ... بیشتر در مشهد، سلسله‌های مختلفی از ساداتِ باسابقه زندگی می‌کردند که به مرحله اجتهاد رسیده بودند. منابع رجالی حاکی از این است، تعدادی از علمای مشهد که تحصیلات دینی را در این شهر آغاز و برای ادامه تحصیل به اصفهان و عتبات عالیات سفر کرده بودند، پس از مراجعت، همانند مجتهدان معروف دورة قاجار مورد رجوع مردم قرار داشتند. هدف از پژوهش حاضر، انتشار تصویری و نسخة مصحح اسناد مشهد در دورة قاجار است که چشم‌انداز نسبتاً قابلقبولی برای مطالعات سندشناسی در این شهر فراهم آورده است. موضوع این است که آیا بر پایه این اسناد می‌توان زمان تقریبی ثبت‌اسناد در مشهد و سبکی خاص در سندنویسی این شهر مطرح نمود؟ این نوشتار با استناد به منابع دست‌اولِ آرشیوی و کتابخانه‌ای به‌صورت توصیفی-تحلیلی نگارش یافته است. یافته‌ها و نتایج پژوهش بیانگر جایگاه ممتاز خاندان میرزا معصوم رضوی در تصدیق منحصربه‌فرد و ثبتِ ‌اسنادِ شرعی مشهد در دورة قاجار است. این نوشتار نقش سلسلة سادات رضوی در تصدیق و ثبت‌اسناد مشهد در دورة قاجار، خصوصاً پیدایش سجل‌نویسی دوگانه و پیش‌قدمی سلسله‌ای از سادات رضوی را بررسی می‏کند. این علما مجتهدان عمدتاً تحصیلات خود را در مشهد انجام و برای تکمیل آن به عتبات عالیات یا اصفهان مهاجرت کرده بودند. این افراد سجلاتشان را در انتهای حاشیه راست و عمود بر بدنه (نوشته اصلی) سند می‌نوشتند. آنان به این کار اکتفا نکردند و شگرد سجل دوگانه را ابداع کردند. افراد معینی از سلسله که متصدی امور شرعی بودند در سمت چپ سجلشان، جملاتی فشرده، حداقل دو الی چهار کلمه‌ای، عمدتاً به زبان عربی می‌نوشتند. نشانه‌هایی وجود دارد که آشکار می‌سازد در 1280ق. میرزا احمد رضوی رَویّة ثبتِ ‌اسنادِ شرعی در محکمة خود را معمول ساخت.

مقاله پژوهشی

سنخ‌شناسی مراجعین به عدلیه بر اساس اسناد صدر مشروطیت (1329- 1325ق)

حمیده شهیدی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، صفحه 27-44

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155316

چکیده

وظیفه مهم نظام قضایی، رسیدگی به دعاوی و شکایت‌های حقوقی و کیفری است. پژوهش حاضر به سنخ‌های مختلف مراجعه‌کننده به عدلیه پس از مشروطه طی سال‌های 1325ق. تا 1329ق. می‌پردازد. این مقاله بر آن است با اتخاذ رویکردی ... بیشتر وظیفه مهم نظام قضایی، رسیدگی به دعاوی و شکایت‌های حقوقی و کیفری است. پژوهش حاضر به سنخ‌های مختلف مراجعه‌کننده به عدلیه پس از مشروطه طی سال‌های 1325ق. تا 1329ق. می‌پردازد. این مقاله بر آن است با اتخاذ رویکردی کیفی و با توجه به ماهیت منابع آرشیوی با شیوۀ توصیفی-تحلیلی، سنخ‌های مختلف مراجعه‌کننده به عدلیه را شناسایی و موردتحلیل قرار دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد، سنخ‌های مختلفی که به عدلیه مراجعه می‌کردند، به‌طور عمده شهرنشین بودند. حداقل طی سال‌های نخستِ مشروطه برای گسترش عدلیه در میان جمعیت غیرشهری اهتمامی مشاهده نمی‌شود. با بررسی دعاوی حقوقی میان سنخ‌های مختلف، مسائل مالی بیشترین اختلافات را شامل می‌شد. اگرچه دعاوی ملکی شامل تمام سنخ‌های اجتماعی است، اما گستردگی یا محدود بودن ملکِ موردِ ادعا، ارتباط مستقیمی به وابستگی فرد به نوع سنخ اجتماعی خود دارد، به‌طوری‌که اختلاف بر سر املاک گسترده، نشان‌دهنده وابستگی فرد مذکور به گروه نخست یا تجار بزرگ است. آنچه در دعاوی جزایی این دوره موردتوجه قرار می‌گیرد، پدیده جعل اسناد است که به‌طور عمده اشراف و وابستگان حکومتی درگیر آن بودند. این امر به نبود قباله درست و نامشخص بودن حدود املاک بازمی‌گردد. اگرچه رفتارهای فراقانونی از افراد وابسته به کانون‌های سنتی قدرت مشاهده می‌شود، اما مصادیق‌ ذکرشده در اسناد در مقابله با آنان قابل‌ملاحظه است.

مقاله پژوهشی

همگرایی و واگرایی هنرمندان فعال در آستان قدس رضوی با چاپخانه سنگی آستانه (مطالعه موردی کاتبان)

مصطفی لعل شاطری

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، صفحه 45-67

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155354

چکیده

با ورود صنعت چاپ سنگی به ایران، پس از تهران و تبریز در سایر شهرهای ایران، چاپخانه‌های سنگی متعددی ایجاد و نخستین چاپخانه سنگی مشهد از سوی آستان قدس رضوی تأسیس شد. از دوره فعالیت (1294-1344ق.) چاپخانه سنگی آستانه ... بیشتر با ورود صنعت چاپ سنگی به ایران، پس از تهران و تبریز در سایر شهرهای ایران، چاپخانه‌های سنگی متعددی ایجاد و نخستین چاپخانه سنگی مشهد از سوی آستان قدس رضوی تأسیس شد. از دوره فعالیت (1294-1344ق.) چاپخانه سنگی آستانه بیست‌وهشت کتاب مورد شناسایی قرارگرفته است که در صفحات آغاز و پایان آن‌ها غالباً نام کاتبان قابل‌مشاهده است. هدف پژوهش حاضر با تکیه‌بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش است که با ورود صنعت نوظهور چاپ به مجموعه آستان قدس رضوی، چه تعداد از کاتبانِ فعال در بخش‌های گوناگونِ آستانه به تعامل با این چاپخانه به‌عنوان یکی از بخش‌های فرهنگی نوپا پرداختند و علل همگرایی و واگرایی آنان چه بوده است؟ یافته‌ها مبنی بر مطالعه آرشیوی-اسنادی -فارغ از دیدگاه سبک‌شناسی و زیبایی‌شناسی- حاکی از آن است که از میان کاتبان فراوانِ حاضر در زیرمجموعه‌های اداری-فرهنگی آستان قدس رضوی، مقارن با دوران فعالیت چاپخانه سنگی آستانه، صرفاً تعداد بسیار محدودی به همکاری با این چاپخانه پرداخته‌اند. این همگرایی را می‌توان در راستای علایق شخصی، کسب منافع اقتصادی و سایر موضوعات احتمالی دانست. همچنین واگرایی حجم بسیاری از کاتبان را می‌توان در ساختارِ جدالِ میانِ سنت و تجدد تعریف کرد. به این معنا که فرآیند چاپ سنگی، حجم فراوانی از کتاب را در مدت‌زمان کوتاه و با هزینه‌ای بسیار اندک منتشر می‌ساخت. متعاقباً رشد و گسترش این جریان (تجدد)، موجب کاهش جایگاه کاتبان آستانه (سنت) را به همراه داشت. از این‌رو، واگرایی کاتبان آستانه را می‌توان به‌مثابه عاملی انفعالی در راستای افزایش تولیدات چاپخانه سنگی آستانه و از سویی ایجاد نگرش منفی نسبت به تولیدات این مرکز نزد متولیان فرهنگی آستانه برشمرد.

مقاله پژوهشی

بررسی فعالیت های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی خانواده آقابزرگ طهرانی در مشهد دوره قاجار و پهلوی

علی نجف زاده

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، صفحه 68-94

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155355

چکیده

مشهد از اواسط دوره قاجار به خاطر ارتقای موقعیت تجاری داخلی و خارجی به شهری مهاجرپذیر تبدیل شد که تجارِ قفقازی، آذربایجانی، یزدی، اصفهانی و تهرانی روانه این شهر شدند، چنانکه بزرگ‌ترین تجار و ملکالتجارهای ... بیشتر مشهد از اواسط دوره قاجار به خاطر ارتقای موقعیت تجاری داخلی و خارجی به شهری مهاجرپذیر تبدیل شد که تجارِ قفقازی، آذربایجانی، یزدی، اصفهانی و تهرانی روانه این شهر شدند، چنانکه بزرگ‌ترین تجار و ملکالتجارهای مشهد از مهاجران بودند. یکی از این مهاجران آقابزرگ تاجر طهرانی بود که در 1291ق. وارد مشهد و دو نسل بعد این خانواده، تجارتخانه طهرانی را اداره کردند. حاجی آقابزرگ، حاج عبدالحسین، میرزا محمد دانش بزرگنیا و علی صدرالتجار رجال مهم این خانواده از چهرههای اثرگذار اقتصادی مشهد بودند که به مدت هفتاد سال در حوزههای مختلف فعالیت داشتند. این پژوهش درصدد است نشان دهد خانواده طهرانی در چه حوزههای اقتصادی فعالیت و چه نقشی و جایگاه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در این مشهد داشتند؟ یافته‌ها حاکی از آن است که خانواده طهرانی فعالیت خود را در خراسان از اجاره معادن فیروزه شروع و سپس به ملاکی گرایش پیدا کردند. همچنین به تجارت خارجی و صادرات تریاک مشغول بودند و در دوره پهلوی به اجارهداری مستغلات شهری و تولید کمپوت پرداختند. در این بین، به‌واسطۀ اجارهداری، در ارتباط با آستان قدس رضوی و تحولات آن بودند، اما بعد از واقعه گوهرشاد بخش مهمی از املاکشان را فروختند و به تهران کوچ کردند. نسل جدید این خانواده علاوه بر فعالیت سیاسی، با پشتوانه مالی وارد حوزه فرهنگی نظیر انتشار نشریه و آموزش نوین شدند. این پژوهش با تکیه‌بر اسناد آستان قدس ضوی، اسناد ملی و وزارت امور خارجه به شکل توصیفی- تحلیلی سامان یافته است.

مقاله پژوهشی

بررسی وضعیت تجارت خارجی شهرهای شرقی ایران با تکیه بر اسناد (1896-1903 م. / 1282 ـ 1275 ش.)

ندا عظیمی زواره

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، صفحه 95-111

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155356

چکیده

کنسولگری بریتانیای مشهد در 1306ق./ 1889م. تأسیس شد. این کنسولگری که درواقع نخستین نمایندگی سیاسی خارجی در مشهد بود، در مدت کوتاهی توانست به بازوی اصلی اجرایی انگلستان در منطقه تبدیل شود. این نمایندگی که به ... بیشتر کنسولگری بریتانیای مشهد در 1306ق./ 1889م. تأسیس شد. این کنسولگری که درواقع نخستین نمایندگی سیاسی خارجی در مشهد بود، در مدت کوتاهی توانست به بازوی اصلی اجرایی انگلستان در منطقه تبدیل شود. این نمایندگی که به دستور فرمانداری کل هندوستان فعالیت می‌کرد و کمتر به وزارت امور خارجه این کشور پاسخگو بود، برآوردهای تجاری و اقتصادی خود را به‌صورت سالانه در قالب گزارش‌هایی نسبتاً جامع به مقامات مافوق ارائه می‌کرد. اگرچه اسناد به‌جای مانده از گزارش‌های هفت سال نخست این کنسولگری به نسبت هفت سال دوم (که موضوع این نوشتار است) درمجموع بهتر تدوین شده است، اما در سال‌های موردنظر (1321-1313ق./ 1896-1903م.) همچنان می‌توان آماری دقیق و میدانی از اوضاع و احوال اقتصادی شهرهای شرقی ایران (که عملاً حوزه فعالیت کنسولگری مشهد بود) به دست آورد. برشمردن انواع کالاهای وارداتی و صادراتی، شرکای خارجی منطقه‌ای و بین‌المللی (به‌صورت ویژه روسیه، انگلستان و افغانستان) و نیز راه‌های ترانزیتی مؤثر در این زمینه، شاکله اصلی گزارش‌های سالانه را تشکیل می‌دهد. به نظر می‌رسد بر اساس محتوای این اسناد، در این هفت سال، دولت روسیه به نسبت دولت انگلیس دست برتر اقتصادی در منطقه را داشته و نمایندگی‌های بریتانیا تلاش داشتند تا در تناسب با این رقیب دیرینه راهکارهایی ارائه دهند تا این توازن به نفع انگلستان بازگردد. به همین منظور ضمن تحلیل‌های اقتصادی معمول، سعی کرده‌اند به برخی ابعاد جامعه‌شناختی منطقه و نیز عواملی که در این امر مؤثر هستند نیز اشاره داشته باشند.

مقاله پژوهشی

نوانخانه بیرجند (تجربه‌ای تاریخی از امور خیریه در دوره معاصر)

مریم ولی پور

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، صفحه 112-134

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155357

چکیده

ایجاد رفاه اجتماعی و تأسیس مراکز مرتبط با آن، ازجمله دغدغههای جوامع بشری در گذر تاریخ است و به همین جهت در شرایط و بسترهای مهیا و با انگیزههای مختلف حکومتها، دولتمردان، رهبران مذهبی و خیرخواهان ... بیشتر ایجاد رفاه اجتماعی و تأسیس مراکز مرتبط با آن، ازجمله دغدغههای جوامع بشری در گذر تاریخ است و به همین جهت در شرایط و بسترهای مهیا و با انگیزههای مختلف حکومتها، دولتمردان، رهبران مذهبی و خیرخواهان نسبت به آن اهتمام نشان دادهاند. یکی از تجربیات مهم و متقدم تاریخی ایرانیان در این مورد را می‌توان در تأسیس و اداره دارالعجزهها یا نوانخانهها یافت. موضوع پژوهش حاضر چگونگی تأسیس و عملکرد نوانخانه بیرجند در اواخر عصر قاجار تا اوایل انقلاب اسلامی است و هدفِ آن شناساندن ثمرات تلاش خیرخواهانه حدود هفت دهه برای ایجاد و نگهداری این مرکز خیریه است. این پژوهش درصدد است با استفاده از شیوه توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانهای و گردآوری اخبار و شواهد تاریخی ازجمله اسناد، منابع و تحقیقات میدانی به این پرسشها پاسخ دهد که چرا و چگونه در یک برهه زمانی خاص در بیرجند نوانخانه تأسیس شد و منابع مالی آن از کجا تأمین و چه افرادی در آن سکونت داشتند؟ یافتهها نشان می‌دهد که چگونه مجموعه‌ای از زمینه‌های سیاسی-اداری، اجتماعی-مذهبی و انگیزه‌های فردی امکان پیدایش و ادامه کار یک مرکز مرتبط با امور خیریه در جامعه را رقم زد و با وجود تغییرات سیاسی و اجتماعی در طی چند دهه توانست به حیات خود ادامه دهد و کارکردهای اجتماعی مفیدی را در جامعه آن روز ارائه و به مرکزی موردتوجه در جنوب خراسان و منطقه قائنات و بیرجند مبدل شود.

مقاله پژوهشی

متولیان موقوفه‌ عتیقی(از دوره‌ی صفویه تا پایان دوره پهلوی دوم)

فاطمه حاجی آبادی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، صفحه 135-151

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155358

چکیده

تولیت به معنای اداره کردن امور موقوفه است. امورموقوفه یعنی کارهایی که مربوط به وقف و مال وقفی است. بنابراین کسی که عهده‌دار تولیت امور موقوفه است، متولی نامیده می‌شود. عتیق علی منشی در جمادی‌الاخر 931 ... بیشتر

مقاله پژوهشی

بررسی وضعیت تجارت خارجی شهرهای شرقی ایران با تکیه‌بر اسناد(1314-1306ق./ 1889-1896م.)

زهره رضایی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، صفحه 152-174

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155359

چکیده

کنسولگری بریتانیا در مشهد در هفت سال نخست فعالیت دو چهره را به‌عنوان سرکنسول تجربه کرد: سرلشگر چارلز اسمیت مک لین و نی الیاس. شهرت مک لین بسیار فراتر از نی الیاس بود، اما ظاهراً آنچه عملاً رخ داد، مدیریت ... بیشتر کنسولگری بریتانیا در مشهد در هفت سال نخست فعالیت دو چهره را به‌عنوان سرکنسول تجربه کرد: سرلشگر چارلز اسمیت مک لین و نی الیاس. شهرت مک لین بسیار فراتر از نی الیاس بود، اما ظاهراً آنچه عملاً رخ داد، مدیریت بهتر نی الیاس بود. درمجموع در این هفت سال، سرکنسولگری می‌کوشید تا با ارائه گزارش‌ها و آمارهای دقیق و میدانی، تصمیمات اقتصادی و تجاری اصلی بریتانیا در هندوستان و انگلستان را مشخص و موقعیت آن را در قیاس با رقبا، خصوصاً روسیه، بهبود بخشد. از این‌رو، در گام نخست سعی می‌کرد موقعیت بریتانیا را دقیق مشخص کند و در گام بعدی راهبردهای اساسی و کلیدی به تصمیم‌گیران ارائه نماید. درواقع، این اسناد در بعد اقتصادی از یک‌سو اشاره به کالاهای خارجی و وارداتی به شرق ایران و از سوی دیگر معرفی راه‌های تجاری منتهی به این شهرها و همچنین وضعیت رقبای آنان به‌ویژه روسیه بود. در کنار این موارد، تحلیل‌های متفرقه‌ای که به نحوی می‌توانند در تصمیم‌گیری انگلیسی‌ها واقع شوند، بخشی از اسناد دیگر را تشکیل می‌دهند. خلاصۀ تمام این موارد نیز به‌صورت آماری و کمی در قالب جداولی منعکس شده است. همه این موارد به‌گونه‌ای مناسب توانسته است، تصویری از اوضاع اقتصادی و حتی اجتماعی شهرهای شرقی ایران در فاصله سال‌های 1306-1314ق./ 1889-1896م. به نمایش گذارد.

مقاله پژوهشی

بررسی تأثیرپذیری و همسازی گروهی از زنان تحصیل‌کرده مشهد با سیاست‌های کلان دولت رضاشاه

فاطمه رضائی مکی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، صفحه 175-194

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155360

چکیده

یکی از زمینه های موردتوجه فعالان حقوق زنان پس از مشروطه، آگاه‌سازی زنان جامعه و تشویق آنان به حضور در اجتماع بود. با روی کار آمدن رضاشاه و توجه او به تکمیل پروژه مدرنیزاسیون، آن دسته از فعالیت‌های ... بیشتر

مقاله پژوهشی

بازانگاری و تحلیل ساختار طبقات اجتماعی مشهد در آستانه انقلاب مشروطیت (بر اساس اسناد کنسولی)

معصومه گودرزی بروجردی؛ مینا معینی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، صفحه 195-216

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155470

چکیده

پیش از انقلاب مشروطه، شورش‌ها و بحران‌هایی در شهر مشهد روی داد که این شهر را به کانونی علیه استبداد تبدیل کرد، هرچند مخالفت‌های عمیقی با جنبش مشروطه نیز در این شهر وجود داشت. طبقات اجتماعی شهر مشهد در ... بیشتر

بررسی تأثیرپذیری و همسازی گروهی از زنان تحصیل‌کرده مشهد با سیاست‌های کلان دولت رضاشاه

فاطمه رضائی مکی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، ، صفحه 175-194

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155360

چکیده

بررسی رویکرد سه نسل از فرزندان میرزا معصوم رضوی در مواجهه با اسناد شرعی: از استمرار سبک سجل‌دوگانه تا ثبتِ ‌اسنادِ شرعی در مشهدِ دورة قاجار

امید رضایی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، ، صفحه 6-26

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155299

چکیده

نوانخانه بیرجند (تجربه‌ای تاریخی از امور خیریه در دوره معاصر)

مریم ولی پور

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، ، صفحه 112-134

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155357

چکیده

بررسی وضعیت تجارت خارجی شهرهای شرقی ایران با تکیه‌بر اسناد(1314-1306ق./ 1889-1896م.)

زهره رضایی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1401، ، صفحه 152-174

https://doi.org/10.30481/psa.2022.155359

چکیده

تاملی در اصطلاح سرکار فیض آثار

زهرا طلایی

دوره 4، شماره 4 ، دی 1397، ، صفحه 102-122

چکیده

بیشتر

مقاله پژوهشی

وضعیت قنات های گناباد در دوران صفویه تا قاجاریه با تکیه بر اسناد آستان قدس رضوی

زهرا فاطمی مقدم؛ جمشید نوروزی؛ نرگس خزاعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 خرداد 1402

https://doi.org/10.30481/psa.2023.360495.1016

چکیده

یکی از دلایل شهرت تاریخی گناباد، پیشینه طولانی این دیار در زمینه احداث قنات ها و مراقبت مستمر در نگهداری و بهره برداری از آنها به منظور دایر نگهداشتن کشاورزی و باغداری در این سرزمین کویری است. نوشتار ... بیشتر

مقاله پژوهشی

نگرشی به مهر زنان با تکیه براسناد آستان قدس رضوی از دوره صفویه تا پهلوی اول

آمنه موسوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 خرداد 1402

https://doi.org/10.30481/psa.2023.383251.1018

چکیده

اعتبارسند به داشتن مهردرآنهاست‌که توسط افراد، در بسیاری اسناد از جمله اسناد تشکیلات اداری آستان قدس مشاهده می‌شود. این مهرها در طول تاریخ علاوه بر ویژگی‌های هنری، بیان‌کننده جنبه‌های مختلف اعتقادی، ... بیشتر اعتبارسند به داشتن مهردرآنهاست‌که توسط افراد، در بسیاری اسناد از جمله اسناد تشکیلات اداری آستان قدس مشاهده می‌شود. این مهرها در طول تاریخ علاوه بر ویژگی‌های هنری، بیان‌کننده جنبه‌های مختلف اعتقادی، اجتماعی، فرهنگی وسیاسی است. زنان نیز به عنوان قشری از جامعه، دارای مهر بودندکه مهرشان با توجه به جایگاه اجتماعی آنان و در مقایسه با مهر مردان از ویژگیهای خاصی برخوردارند. در دوره پهلویکه امضا جایگزین مهر شد، زنان و مردانیکه سواد خواندن و نوشتن نداشتند، همچنان از مهراستفاده می‌کردند و این روند نیزتاکنون ادامه یافت.هدف از نگارش این نوشتار، شناخت ویژگی‌های مهر زنان به لحاظ ساختاری و محتوایی و مقایسه آن‌ها با مهرمردان، با توجه به موقعیت اجتماعیشان، براساس انواع اسناد است و براین اساس پژوهش به روش بررسی و تحلیل اسناد خواهد بود.نتایج تحقیق نشان می دهد، اگرچه تا دوره قاجار مهرزنان قشر متوسط و پایین به دلایل عدم حضور شرعی و‌عرفی آنان در‌اجتماع‌کمتر و معمولاً به نیابت از‌مهر وکیل است، اما زنان درباری در‌هر دوره‌ای همواره یک یا‌چند مهرداشته اند‌،که در برخی از احکام و اسناد ممهور می‌کردند. در زمان قاجاریه با عمومیت یافتن مهردر بین اقشار جامعه، مهر زنان نیز مقبولیت یافته، تا حدودی همردیف مهرمردان قرارگرفت، اما درمقایسه با مهرمردان تفاوت هایی به لحاظ سجع، شکل، تزئینات، محل و نوع سند و حتی میزان اعتبار ‌بخشی وجود دارد. در این پژوهش به بررسی و معرفی مهر زنان درباری، زنان شاغل درآستان قدس و‌ عوام زنان در اسنادآستان قدس رضوی، ویژگی‌های ساختاری و‌ محتوایی آن‌‌ها در‌مقایسه با مهرمردان در دوره‌های مختلف پرداخته است.

دوره 1 (1401)

دوره 4 (1397)

دوره 3 (1394)

دوره 2 (1393)

دوره 1. (1391)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان